Choroby i zaburzenia psychiczne często powtarzają się w rodzinach i występują w kolejnych pokoleniach. Jak wskazuje rozwój psychologii i psychiatrii – geny mają wpływ na pojawienie się zaburzeń i chorób psychicznych, jednak nie są jedyną przyczyną ich powstawania.

Czy zaburzenie psychiczne może zostać odziedziczone? 

Według obecnego stanu wiedzy, zaburzenia psychiczne należą do chorób mających bardzo złożone źródła i przyczyny. Są to zaburzenia pochodzenia poligenicznego – co to oznacza? 

Poligeniczność to sytuacja, w której wiele różnych genów musi wejść ze sobą w interakcje i na siebie wpłynąć, aby dany człowiek miał jakieś predyspozycje do zachorowania. Prościej mówiąc – predyspozycje człowieka do doświadczenia choroby psychicznej, zależą od wielu różnych genów, a nie od jakiegoś konkretnego ich zestawu (na przykład pochodzącego od ojca, matki czy dziadka). W takim dziedziczeniu, między genami dochodzi interakcji lub nakładania się ich działania na siebie, a każdy pojedynczy gen tylko częściowo przyczynia się do powstania choroby. Dopiero ich kumulacja może doprowadzić do podatności na chorobę lub jej rozwój.

W jaki sposób środowisko wpływa na rozwój choroby psychicznej? 

Czynniki środowiskowe wpływają na to, jak geny między sobą działają i jak na siebie reagują. Różnice indywidualne w zachowaniu ludzi, są związane zarówno z czynnikami genetycznymi i środowiskowymi. DNA i środowisko nie są od siebie niezależne! Czynniki środowiskowe mogą wpływać na “wygląd” i rozwój materialu genetycznego, tak samo jak posiadane geny mogą wpłynąć na to, jak podatny na działanie otaczającego środowiska jest konkretny człowiek.

Predyspozycja genetyczna do zachorowania na, na przykład, depresję, nie oznacza, że osoba z określonym typem genów na 100% na nią zapadnie. Oznacza jedynie, że w określonych warunkach środowiska ryzyko zachorowania na depresję będzie u tej osoby zwiększone.

Czy depresja jest dziedziczna? 

Depresja to jedno z najpowszechniejszych zaburzeń psychicznych. Zyskała nawet miano choroby cywilizacyjnej. O samym schorzeniu i jego leczeniu pisaliśmy już w jednym w z poprzednich artykułów na naszym blogu: https://empatio.pl/objawy-depresji-i-obnizony-nastroj-w-dobie-koronawirusa-jak-sobie-radzic-i-kiedy-zglosic-sie-do-specjalisty/ 

Do powstania depresji przyczynia się wiele cech środowiskowych. Wiele osób stawia jednak konkretne pytanie – czy depresję mogę odziedziczyć? Przeprowadzone badania wskazują i mówią jasno – nie istnieje coś takiego jak “gen depresji”. Oznacza to, że nie da się przekazać dzieciom, a tym samym odziedziczyć od członka rodziny, takiego rodzaju DNA, które na 100% powodowało zachorowanie na depresję.  Jeśli posiadamy w rodzinie osobę chorującą na depresję, nie oznacza to wcale, że sami zachorujemy. 

Dziedziczność depresji – co przekazują nam geny? 

Tym, co faktycznie można odziedziczyć, jest zwiększona podatność na doświadczanie zaburzeń depresyjnych. Prawdopodobieństwo wystąpienia depresji może być aż o 30% wyższe, jeśli choroby tej doświadczyli krewni pierwszego stopnia czyli nasi rodzice. 

Podsumowując, sama depresja nie jest dziedziczna; dziedziczne są predyspozycje, zwiększające ryzyko wystąpienia depresji.

Czy schizofrenia jest dziedziczna? 

O schizofrenii, jej przyczynach i przebiegu pisaliśmy na blogu tutaj: https://empatio.pl/schizofrenia-objawy-i-leczenie/#more-1242

Czy jednak schizofrenia, która pojawiła się w rodzinie, może zostać przekazana kolejnym pokoleniom? Tak, ryzyko zachorowania na schizofrenię, podobnie jak w przypadku depresji, może mieć związek z pokrewieństwem z osobą chorującą. Istnieją jednak dowody na to, że tylko pewne czynniki genetyczne mają wpływ na zachorowalność i znów – podobnie jak w przypadku depresji – odziedziczyć można jedynie samą predyspozycję do zachorowania, a nie schizofrenię “w całości”. 

Co niezwykle jednak istotne – predyspozycja ta jest “uruchamiana” i skutkuje chorobą tylko pod wpływem działania środowiska. Co to oznacza? Efekt, jakim będzie zachorowanie na schizofrenię pojawi się dopiero przy połączeniu predyspozycji genetycznych ze środowiskowymi czynnikami ryzyka. Jakie to czynniki?

Badania wskazują, że schizofrenia pojawia się szczególnie u osób z predyspozycją do zachorowania i które doświadczają: 

• życia w silnie zurbanizowanym otoczeniu, 
• ubóstwa
• migracji związane z niepowodzeniami życiowymi, 
• dyskryminacji rasowej, 
• dysfunkcjego funkcjonowania rodziny, 
• bezrobocia 
• trudnych warunków mieszkaniowych. 

Doświadczenia z dzieciństwa nadużycia lub traumy, również mogą wpłynąć na ujawnienie się stanów schizofrenicznych.

Dziedziczność schizofrenii – co przekazują nam geny? 

Podsumowując – podobnie jak w przypadku innych złożonych zaburzeń psychicznych, udział w chorobie ma wiele genów, których efekt kumuluje się. W przypadku schizofrenii, tak jak w wyżej opisanym przypadku depresji – dziedziczeniu ulega tylko skłonność do zachorowania, nie zaś sama choroba.

Czy zaburzenia osobowości są dziedziczne? 

Na naszym blogu można znaleźć całą serię wpisów dotyczących zaburzeń osobowości: https://empatio.pl/tag/osobowosc/ 

Czy zaburzenie osobowości mogą być przekazywane w genach? 

Cechy osobowości mogą być dziedziczone. Jednak cechy to nie to samo, co zaburzenie osobowości! Cechy osobowości mogą zostać odziedziczone dlatego, że są wynikiem posiadanego temperamentu. Temperament natomiast, to czynniki w pełni genetyczne, odpowiedzialne za zróżnicowanie indywidualnych cech danej osoby.

Dziedziczenie temperamentu

Każdy z nas posiada pewne swoje wyjątkowe cechy osobowości, których kombinacja odróżnia nas od innych ludzi. Nasze właściwości indywidualne powstają dzięki łączeniu się temperamentu ze środowiskiem. Cechy osobowości każdego_ej z nas, są w miarę niezależne od kontekstu i raczej stałe w czasie. Zaburzenia osobowości to natomiast dysfunkcje, które wynikają ze zbyt dużego ich nasilenia. Zbyt duże nasilenie cech powoduje, że człowiek zachowuje się w sposób sztywny i nieadaptacyjny. 

Dziedziczenie zaburzeń osobowości – co przekazują nam geny?

W powstawaniu zaburzeń osobowości należy pamiętać o tak zwanej “interakcji geny – środowisko”. Genetycznie “zakodowany” temperament, wchodząc w kontakt ze środowiskiem, może uaktywnić podatność na zaburzenie (tak jak w przypadku depresji czy schizofrenii), lub posiadaną już cechę nasilić w taki sposób, że osoba zacznie reagować nadmiernie i nieadaptacyjnie. Podsumowując – od swoich przodków możemy odziedziczyć pewien układ cech (temperament) jednak ich nasilenie i to czy spowodują zaburzenie, zależy już od kontaktu ze środowiskiem i doświadczanymi wydarzeniami życiowymi. 

Zaburzenia i choroby psychiczne – dziedziczne czy nie?

Badania wskazują, że zaburzenia psychiczne, takie jak schizofrenia, depresja czy zaburzenia osobowości nie są zakodowane w DNA, a więc nie są też bezpośrednio przekazywane z pokolenia na pokolenie. Wszelkie trudności psychiczne wynikają zazwyczaj z nasilenia pewnych cech osobowości (lękliwości, impulsywności, kontroli etc.), posiadanych cech i zdolności umysłowych czy wrażliwości i funkcjonowania układu nerwowego. Fakt posiadania w rodzinie osoby doświadczającej choroby psychicznej nie oznacza, że sami na pewno tę chorobę mamy
a osobiste posiadane jej nie oznacza, że przekażemy ją swoim dzieciom. Tym, co jest dziedziczne to predyspozycje do zachorowania, a sama choroba ujawnia się zazwyczaj w wyniku kontaktu ze środowiskiem, którego wpływ może okazać się negatywny i wywołujący psychopatologię. 

Diagnoza, leczenie, a nawet prewencja zaburzeń psychicznych jest możliwa w gabinetach psychiatrycznych i psychologicznych. O przyczynach, objawach i leczeniu różnych zaburzeń piszemy regularnie na naszym blogu i zachęcamy do konsultacji ze specjalistą, jeśli pojawia się niepokój o stan własnego zdrowia psychicznego lub bliskich. W poradni psychologiczno – psychiatrycznej Empatio znajdziesz pomoc psychologiczną, psychoterapeutyczną czy psychiatryczną dla siebie i rodziny.